vu lan

tham khảo thêm:

lạc hồng viên

lạc hồng viên hòa bình

nghĩa trang lạc hồng viên

Vu lan (chữ Hán: 盂蘭, bính âm: Zhōngyuán Jié; sa. ullambana), còn được hiểu là lá»… báo hiếu, là má»™t trong những ngày lá»… chính của Phật giáo (Đại thừa Bắc tông) và phong tục Trung Hoa.

Lá»… này trùng vá»›i Tết Trung nguyên của người Hán, và cÅ©ng trùng hợp vá»›i ngày Rằm tháng 7 Xá tá»™i vong nhân của phong tục Á Đông. Theo tín ngưỡng dân gian, là ngày mở cá»­a ngục, ân xá cho vong nhân nên có lá»… cúng cô hồn (vào buổi chiều) cho các vong linh không nhà cá»­a không nÆ¡i nÆ°Æ¡ng tá»±a, không có thân nhân trên DÆ°Æ¡ng thế để thờ cúng, và là ngày mọi tù nhân ở Ä‘ịa ngục có cÆ¡ há»™i được xá tá»™i, được thoát sanh về cảnh giá»›i an lành. Vào "tháng cô hồn" (tháng 7 âm lịch), người Trung Quốc và người Việt Nam theo phong tục dân gian tin là tháng không may mắn và có những Ä‘iều kiêng kỵ, cÅ©ng nhÆ° là khuyến khích Äƒn chay và làm việc từ thiện.

Từ nguyên[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Vu-lan (chữ Hán: 盂蘭; sa. ullambana) là từ viết tắt của Vu-lan-bồn (盂蘭盆), cÅ©ng được gọi là Ã”-lam-bà-noa (烏藍婆拏), là cách phiên âm Phạn-Hán từ danh từ ullambana. Ullambana có gốc từ Ä‘á»™ng từ ud-√lamb, nghÄ©a là "treo (ngược) lên". Thế nên các Ä‘ại sÆ° Trung Quốc cÅ©ng dùng từ Äáº£o huyền (倒懸), "treo ngược lên" cho từ Vu-lan, hoặc dùng từ Giải đảo huyền (解倒懸) là dịch ý theo mục đích của Kinh Vu-lan-bồn. Thật ra, từ Giải đảo huyền Ä‘ược các đại sÆ° Trung Quốc lấy ý từ câu: Dân chi duyệt chi do giải đảo huyền dã trong Mạnh Tá»­, chÆ°Æ¡ng 3 Công Tôn Sá»­u Thượng, chỉ sá»± giải thoát cho những kẻ khổ sở tá»™t cùng ở cảnh giá»›i Äá»‹a ngục.

Sá»± tích[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Xuất phát từ sá»± tích về Đại Đức Mục Kiền Liên (má»™t trong 2 đại đệ tá»­ của Phật Thích Ca) vá»›i lòng đại hiếu đã cứu mẹ của mình ra khỏi kiếp ngạ quá»·. Vu Lan là ngày lá»… hằng năm để tưởng nhá»› công Æ¡n cha mẹ (và tổ tiên nói chung) - cha mẹ của kiếp này và của các kiếp trÆ°á»›c.

Theo kinh Vu Lan thì ngày xÆ°a, Mục Kiền Liên đã tu luyện thành công nhiều phép thần thông. Mẹ ông là bà Thanh Đề Ä‘ã qua đời, ông tưởng nhá»› và muốn biết bây giờ mẹ nhÆ° thế nào nên dùng mắt phép nhìn khắp trời đất để tìm. Thấy mẹ mình, vì gây nhiều nghiệp Ã¡c nên phải sanh làm ngạ quá»·, bị đói khát hành hạ khổ sở, ông đã Ä‘em cÆ¡m xuống tận cõi quá»· Ä‘ể dâng mẹ. Tuy nhiên do đói ăn lâu ngày nên mẹ của ông khi ăn đã dùng má»™t tay che bát cÆ¡m của mình Ä‘i không cho các cô hồn khác đến tranh cÆ°á»›p, vì vậy khi thức ăn Ä‘Æ°a lên miệng đã hóa thành lá»­a đỏ.

CÅ©ng theo kinh Vu-Lan-bồn, Mục Liên quay về tìm Phật Ä‘ể hỏi cách cứu mẹ, Phật dạy rằng: "Dù ông thần thông quảng đại đến đâu cÅ©ng không đủ sức cứu mẹ ông đâu. Chỉ có má»™t cách nhờ hợp lá»±c của chÆ° tăng khắp mười phÆ°Æ¡ng má»›i mong giải cứu được. Ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để cung thỉnh chÆ° tăng, hãy sắm sá»­a lá»… cúng vào ngày đó".^[1]

Làm theo lời Phật, mẹ của Mục Liên đã được giải thoát. Phật cÅ©ng dạy rằng: chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cÅ©ng theo cách này (Vu-Lan-Bồn Pháp). Từ đó, ngày lá»… Vu-lan ra đời.

Vu Lan bồn kinh[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Kinh Vu-Lan-Bồn (chữ Hán:佛說報恩奉盆經, bính âm:Fúshuō Bào'Ä“n Fèngpén jÄ«ng, Hán-Việt: Phật thuyết báo ân phụng bồn kinh, còn gọi là Phật thuyết Vu Lan Bồn kinh) là má»™t bá»™ kinh Äáº¡i thừa, bao gồm má»™t bài giảng ngắn gọn ("pháp thoại") được cho là bởi Đức Phật Thích Ca dạy nhà sÆ° Mục Kiền Liên cách thá»±c hành đạo hiếu, theo đó Phật dạy cách làm thế nào để có được sá»± giải thoát cho mẹ mình, và cách báo hiếu cha mẹ, những người đã được tái sanh vào cõi âm, bằng cách cúng dường thá»±c phẩm cho Tăng Ä‘oàn vào ngày rằm tháng bảy, và nhờ lời chÆ° Tăng chú nguyện mà được cứu Ä‘á»™.

Truyền thống Phật giáo cho rằng kinh này đã được dịch từ tiếng Phạn bởi cao tăng Trúc Pháp Há»™ (chữ Hán:竺法護, sa. Dharmaraká¹£a, ÄÃ m Ma La Sát) dịch vào khoảng cuối thế ká»· thứ III đầu thế ká»· thứ IV.^[2] Tuy nhiên, các học giả gần đây thừa nhận rằng kinh này ban đầu không có gốc từ Ấn Độ mà được trÆ°á»›c tác tại Trung Quốc vào giữa thế ká»· thứ sáu.^[3] Văn bản gốc do Trúc Pháp Há»™ dịch (hoặc được viết trong thời đại của ông) còn lÆ°u lại đều không đề cập đến nhân thân của Tôn giả Mục Kiền Liên và câu chuyện của mẹ ông, mà chỉ trong các tác phẩm của người đời sau tại Trung Quốc, nhÆ° Mục Kiền Liên minh gian cứu mẫu biến văn Ä‘ược xác định viết vào khoảng từ thế ká»· thứ V đến cuối thế ká»· thứ X, má»›i có kể về sá»± tích trên.^[1] CÅ©ng có giả thuyết cho rằng, câu chuyện Mục Kiền Liên là biến tấu từ chuyện Æ¯u Đa La mẫu đọa ngạ quá»· duyên, gọi tắt là kinh Ưu Đa La mẫu có viết trong mục "Chuyện ngạ quá»·" của bá»™ Tiểu bá»™ kinh, chỉ thay tên nhân vật từ Ưu Đa La (Uttara hay là Uttaramātu) thành Mục Kiền Liên và thay tên người giảng là má»™t tỳ kheo thành lời giảng của đức Phật.^[1]

Truyền thống lá»… nghi[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

 

Cúng trên chùa

 

Tết Trung Nguyên tại Đài Loan

Trong má»™t số nÆ°á»›c Ã Đông, ngày lá»… này thường được tổ chức vào ngày 15 tháng 7 ( m lịch), để tỏ hiếu vá»›i cha mẹ, ông bà và cÅ©ng để giúp đỡ những linh hồn đói khát.

Ngoài ra, còn có cúng dường, làm phÆ°á»›c, phóng sinh, bố thí Ä‘ể hồi hÆ°á»›ng công đức cho cha mẹ.

Trung Quốc[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Trong văn hóa Trung Hoa, ngày rằm tháng bảy âm lịch thuá»™c Tiết Trung Nguyên và được gọi là Ngày ma (hồn người chết) và tháng thứ bảy nói chung được coi là Tháng ma (鬼月, Quá»· nguyệt), trong đó những con ma và linh hồn, bao gồm cả của tổ tiên đã qua đời, đến từ các cõi âm. Cùng vá»›i lá»… Thanh minh (vào mùa xuân) và Trùng cá»­u (vào mùa thu), con cháu còn sống tỏ lòng tôn kính đối vá»›i tổ tiên đã qua đời của họ, trong Lá»… há»™i hồn ma, người chết được cho là về thăm những người sống.^[4]

Vào ngày thứ mười lăm, cõi thiên đàng và địa ngục và cõi người sống mở cá»­a và cả tín đồ Äáº¡o giáo và Phật giáo sẽ thá»±c hiện các nghi lá»… để chuyển hóa và giải oan khổ của người quá cố. Trọng tâm cho Tháng âm hồn là tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, nÆ¡i mà theo truyền thống hiếu thảo của con cháu đối vá»›i tổ tiên của họ kéo dài ngay cả sau khi tổ tiên đã qua đời. Các hoạt Ä‘á»™ng trong tháng này sẽ bao gồm việc chuẩn bị thá»±c phẩm cúng dường nghi lá»…, đốt hÆ°Æ¡ng, đốt giấy vàng mã, má»™t dạng hiện vật bằng giấy nhÆ° quần áo, vàng và hàng hóa tốt khác để cúng dường tổ tiên khi họ về thăm. Bữa ăn được chuẩn bị chu đáo (thường là Äƒn chay) sẽ được phục vụ vá»›i các ghế trống cho má»—i người quá cố trong gia đình và đối xá»­ vá»›i những người đã chết nhÆ° thể họ vẫn Ä‘ang còn sống.^[4][5]

Việt Nam[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

 

Mâm cơm cúng ngoài trời, tại Huế

Tại Việt Nam, việc cúng Rằm tháng Bảy bao giờ cÅ©ng phải cúng ở chùa (thờ Phật) trÆ°á»›c, rồi má»›i đến cúng tại gia^[6]. Lá»… này thường được làm vào ban ngày, tránh làm vào ban đêm, khi Mặt Trời đã lặn^[6]. Ngoài ra, theo truyền thống tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên trong dân gian, ngày này là ngày "Xá tá»™i vong nhân" nên nhiều nhà có mâm cÆ¡m cúng trÆ°á»›c nhà, để cúng những vong linh bÆ¡ vÆ¡ không gia đình, còn gọi theo dân gian là "cúng cô hồn, "cúng thí thá»±c" (tặng thức ăn).

Vào ngày này, mọi gia đình đều cúng hai mâm: cúng tổ tiên tại bàn thờ tổ tiên và cúng chúng sinh (cúng thí thá»±c hay cúng cô hồn) ở sân trÆ°á»›c nhà hoặc trên vỉa hè (nếu đường rá»™ng), thời gian cúng có thể là vào buổi sáng, trÆ°a hoặc chiều^[6].

Trên mâm cúng tổ tiên, gia đình bày đặt má»™t mâm cá»— mặn, tiền vàng và cả những vật dụng dành cho người cõi m tức Ä‘ồ mã làm bằng giấy có tính tượng trÆ°ng nhÆ°ng hình dạng giống nhÆ° đồ thật nhÆ° quần áo^[7][8], giày dép, áo bào, cung Ä‘iện, ngá»±a, các vật dụng trang sức...^[8], mÅ© kepi, người giúp việc ^[9]... đến những vật hiện đại: nhà cao tầng, xe ô tô, xe máy, Ä‘iện thoại...^[7][8][10] Ä‘ể cho người cõi m có được má»™t cuá»™c sống tiện nghi giống nhÆ° người DÆ°Æ¡ng trần. Những đồ lá»… đó thường được làm tại các cÆ¡ sở sản xuất (nổi tiếng là khu phố vàng mã ở Chợ Lá»›n TP.HCM" được vận chuyển Ä‘i khắp các tỉnh thành^[8][10].

Trên mâm cúng chúng sinh thì lá»… vật gồm có: quần áo chúng sinh vá»›i nhiều màu sắc (xanh lam, xanh lá mạ, vàng, hồng...), các loại bỏng ngô, chè lam, kẹo vừng, kẹo dồi, bánh quế, cháo, tiền vàng, cốc nÆ°á»›c lã hoặc rượu (có thể thêm nÆ°á»›c ngọt, bia nếu có Ä‘iều kiện), cốc gạo trá»™n lẫn vá»›i muối (cốc này sẽ được rắc ra vỉa hè hoặc sân nhà về bốn phÆ°Æ¡ng tám hÆ°á»›ng sau khi cúng xong), ngô, khoai lang luá»™c, cháo hoa... và những lá»… vật khác dành cho những cô hồn, ma đói không nÆ¡i nÆ°Æ¡ng tá»±a. Ở chùa khi cúng chúng sinh xong người ta thường gọi những đứa trẻ xung quanh đến rồi cho chúng cùng nhảy vào tranh cÆ°á»›p những vật cúng: nhÆ° bỏng, oản... tượng trÆ°ng cho những cô hồn...

Tại các chùa và há»™i Ä‘oàn Việt Nam, vào ngày lá»… Vu Lan thường có nghi thức "Bông hồng cài áo", là cài bông hồng cho những ai còn mẹ và bông trắng cho những ai mất mẹ, nhắc nhở về lòng hiếu thảo và tình người. Nghi thức này do thiền sÆ° Thích Nhất Hạnh khởi xÆ°á»›ng trong cuốn sách viết năm 1962.^[11] Má»™t số địa phÆ°Æ¡ng có tục lệ riêng nhÆ° ở Quy NhÆ¡n thì dân chúng xếp thuyền giấy rồi thả ra biển để tưởng nhá»› những ai ra khÆ¡i rồi mất tích nhÆ° hồi thập niên 1980-90 vá»›i nạn thuyền nhân vượt biên.^[12]

 

Diá»…n hành múa dân gian tại Tokyo, Nhật năm 2011

Vào "tháng cô hồn", người Việt Nam theo phong tục tin là tháng không may mắn và có những Ä‘iều kiêng kỵ nhÆ° không mua sắm, không Ä‘i chÆ¡i đêm, không nhổ lông chân, không phÆ¡i quần áo, không bÆ¡i lá»™i… và tùy vùng còn có thêm những kiêng kỵ khác nhÆ° không khai trÆ°Æ¡ng, mở cá»­a hàng, lập gia đình, xây nhà,...^[13] Nhiều người còn kiêng cữ và ăn chay trong tháng 7 nên các hàng quán bán thức ăn mặn và rượu bia (nhÆ° tại Thành phố Hồ Chí Minh) buôn bán ế ẩm và thường đóng cá»­a sá»›m.^[14]

Nhật Bản[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Tại Nhật Bản ngày lá»… này được tổ chức vào ngày 15 tháng 8 dÆ°Æ¡ng lịch (có địa phÆ°Æ¡ng vào ngày 15 tháng 7), gọi là Obon (お盆?) hay là Bon (盆?), nói tắt của chữ urabon'e hay Vu Lan Bồn Há»™i (盂蘭盆會), thường kéo dài 3 ngày. Vào những ngày này, người Nhật thường có hỏa thiêu lá»… vật và vào đêm cuối, Tōrōnagashi (灯籠流し), thả những chiếc đèn nổi trên sông để hÆ°á»›ng dẫn linh hồn người quá cố. Theo truyền thống, kết hợp vá»›i má»™t lá»… há»™i múa dân gian, má»—i địa phÆ°Æ¡ng có sá»± tổ chức khác nhau.^[15][16][17] Äá»ƒ tỏ những Æ°á»›c nguyện của mình, người ta viết Æ°á»›c nguyện rồi treo vào cây trúc vá»›i mong Æ°á»›c Ä‘iều Æ°á»›c đó sẽ trở thành hiện thá»±c.

Các quốc gia khác[sá»­a | sá»­a mã nguồn]

Lá»… Tết Trung Nguyên và truyền thống lá»… cúng ông bà cÅ©ng tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i lá»… Miryang baekjung nori (Hangul: 밀양백중놀이; Hanja: 密陽百中놀) ở Hàn Quốc, Pchum Ben / Sen Đôn-ta áž”ុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ở Campuchia và người Khmer, Boun khao padap din á»Ÿ Lào, mataka dānÄ“s hoặc matakadānaya á»Ÿ Sri Lanka, Sart Thai (Thai: สารทไทย) ở Thái Lan.

Hình ảnh